Berichten

Lange wachtrijen voor keuringen, ingewikkelde regels en veel zieken die onder het bestaansminimum leven. Het stelsel arbeidsongeschiktheid is te complex en verlammend voor vrijwel alle mensen die ermee te maken hebben, concludeert de Onafhankelijke commissie arbeidsongeschiktheidsstelsel (Octas). Het stelsel kan op drie manieren worden omgegooid.

Ruim 850.000 mensen krijgen in Nederland een arbeidsongeschiktheidsuitkering. Zo’n 150.000 van hen zitten nog in de oude WAO die bijna twintig jaar geleden werd afgeschaft. Sindsdien is er een hele reeks aan regelingen opgesteld die het stelsel veel te ingewikkeld heeft gemaakt, constateert Octas. “We zijn geschrokken van de complexiteit van het stelsel en de groepen die tussen wal en schip raken”, zegt commissievoorzitter Roos Vermeij. “Mensen zijn in een doolhof verdwaald geraakt en misschien nog wel zieker geworden. Dat is niet wat we moeten willen.”

Een van de gevolgen van het huidige stelsel is dat mensen geen of een lagere uitkering krijgen dan waar ze eigenlijk recht op hebben. Ook zorgen de huidige regels ervoor dat mensen blijven zitten in plaats van weer actief te worden op de arbeidsmarkt. “Mensen overzien het systeem niet en zijn bang dat ze hun uitkering verliezen als ze weer actief worden”, aldus Vermeij.

Drie oplossingen
Octas oppert drie soorten maatregelen. De eerste optie is het huidige stelsel te versimpelen en meer mensen ervoor in aanmerking te laten komen, onder meer via een WIA-uitkering voor iedereen, ongeacht een volledige of gedeeltelijke afkeuring. Ook oppert de commissie een lagere drempel voor een WIA-uitkering en een regeling voor zelfstandigen. Deze optie zal wel tot hogere kosten voor de staat leiden, zo’n 1 tot 2 miljard euro per jaar.

De tweede optie is een volledig nieuw stelsel met een grotere focus op re-integratie. De nadruk zou in dit stelsel komen te liggen op wat mensen wél in plaats van niet kunnen. Hiermee kan worden voorkomen dat mensen te snel het label arbeidsongeschikt krijgen en dat er zodoende financiële zorgen ontstaan.

De derde variant is een stelsel waarbij iedereen, ongeacht vaste loondienst of een bestaan als zzp’er, gelijk wordt behandeld. Te denken valt aan een basisverzekering waarbij een minimumuitkering wordt gegarandeerd aan alle werkenden, eentje die vervolgens verplicht wordt aangevuld via een premie die door werkgevers wordt betaald. Een dergelijk stelsel past volgens de commissie beter bij de huidige arbeidsmarkt waarin er steeds meer sprake is van zzp’ers en verschillende contractvormen.

Noodzakelijk
De drie opties zijn geen keuzes, maar “minimaal noodzakelijke maatregelen om knelpunten te verlichten”, zegt Vermeij. Wederzijds vertrouwen zal hoe dan ook een belangrijke rol gaan spelen. “Werkgevers moeten meer de mogelijkheid krijgen om te ondersteunen bij re-integratie, daar waar ze nu nog te veel tegen beperkingen aanlopen.”